Exact matches only
//  Main  //  Menu

 
☰︎ Menu | 🔍︎ Search  //  Main  //   👂︎ Public Readings, Sources, and Cantillation   //   Festival & Fast Day Readings   //   Readings for Days in Jewish Calendars   //   Tishah b'Av Readings   //   💬 Haftarót for the First Two of the Three Weeks of Mourning with their Spanish translations from a compilation by Rabbi Isaac Lopez (Jamaica, ca. 1843)

🆕 💬 Haftarót for the First Two of the Three Weeks of Mourning with their Spanish translations from a compilation by Rabbi Isaac Lopez (Jamaica, ca. 1843)

In the 18th and 19th centuries, the common practice among Western Sephardim was to read some or all of the aftarót recited in the three weeks before the fast of Aḇ with a verse-by-verse “Ladino” (in this case meaning standard Early Modern Spanish, not Judezmo) translation. According to Joseph Jesurun Pinto (ḥazzan of Shearith Israel in New York from 1759 to 1766), it was customary in Amsterdam for only the final of the three aftarót, the aftará of Shabbat Ḥazon, to be recited with this Spanish targum, while in London it was customary for all three to be recited. This practice fell out of common usage in the past few centuries, although the Western Sephardic community of Bayonne preserved it up until the Shoah. But to this day a unique cantillation system is used in most Western Sephardic communities for the three aftarót before the fast.

Exhibited are transcripions of the Spanish verse-by-verse targumim of the first two aftarót after 17 Tammuz, based on the text found in a 19th-century manuscript edited by the Rev. Dr. Isaac Lopez, in Kingston, Jamaica. The manuscript is misidentified in the NLI database as “Portuguese,” but the text is distinctly in Spanish.

The first haftarah, Haftarát Dibre Yirmiyahu, is Jeremiah 1:1-2:3. The second haftarah, Haftarát Shabbat Shim’hu, continues with Jeremiah 2:4-28 and closes with Jeremiah 4:1-2. The aftará of Shabbat Ḥazon is also included, but its text is equivalent to that already uploaded here.


TABLE HELP

Source (Hebrew)Translation (Old Spanish)Translation (modern Spanish)
הפתרת דברי ירמיהו (ירמיהו א:א-ב:ג)
Haftarát Dibre Yirmiyahu (Yirmiyahu 1:1-2:3)
1 1 דִּבְרֵ֥י יִרְמְיָ֖הוּ בֶּן־חִלְקִיָּ֑הוּ מִן־הַכֹּֽהֲנִים֙ אֲשֶׁ֣ר בַּעֲנָת֔וֹת בְּאֶ֖רֶץ בִּנְיָמִֽן׃
Palabras de Yirmiyahu, hijo de Hilkiyahu, de los Sacerdotes, que en Hanatot, en tierra, de Binyamin.
Palabras de Yirmiyahu, hijo de Jilquiahu, de los sacerdotes que en Anatot, en tierra de Binyamin.
2 אֲשֶׁ֨ר הָיָ֤ה דְבַר־יְהֹוָה֙ אֵלָ֔יו בִּימֵ֛י יֹאשִׁיָּ֥הוּ בֶן־אָמ֖וֹן מֶ֣לֶךְ יְהוּדָ֑ה בִּשְׁלֹשׁ־עֶשְׂרֵ֥ה שָׁנָ֖ה לְמׇלְכֽוֹ׃
Que fue prophecia de Adonai, à él, en dias de Josiyahu hijo de Amon, Rey de Yehuda, en treçe años, de su reyno.
Que fue profecía de Adonai a él, en días de Yoshiyahu hijo de Amon, rey de Yehudá, en trece años de su reino.
3 וַיְהִ֗י בִּימֵ֨י יְהוֹיָקִ֤ים בֶּן־יֹאשִׁיָּ֙הוּ֙ מֶ֣לֶךְ יְהוּדָ֔ה עַד־תֹּם֙ עַשְׁתֵּ֣י עֶשְׂרֵ֣ה שָׁנָ֔ה לְצִדְקִיָּ֥הוּ בֶן־יֹאשִׁיָּ֖הוּ מֶ֣לֶךְ יְהוּדָ֑ה עַד־גְּל֥וֹת יְרוּשָׁלַ֖͏ִם בַּחֹ֥דֶשׁ הַחֲמִישִֽׁי׃
Y fue en dias de Yehoyaquim. hijo de Yosiyahu, Rey de Yehudah, hasta fin, de onze años, á Zidkiyahu hijo de Yosiyahu, Rey de Yehudah, hasta captivárse Jerusalaim, en el mes el quinto.
Y fue en días de Yehoyaquim hijo de Yoshiyahu, rey de Yehudá, hasta fin, de once años, a Tsidquiyahu hijo de Yoshiyahu, rey de Yehudá, hasta cautivarse Yerushaláim, en el mes el quinto.
4 וַיְהִ֥י דְבַר־יְהֹוָ֖ה אֵלַ֥י לֵאמֹֽר׃
Y fue prophecia de Adonai á mí, diziéndo.
Y fue profecía de Adonai a mí, diciendo:
5 בְּטֶ֨רֶם אצורך אֶצׇּרְךָ֤ בַבֶּ֙טֶן֙ יְדַעְתִּ֔יךָ וּבְטֶ֛רֶם תֵּצֵ֥א מֵרֶ֖חֶם הִקְדַּשְׁתִּ֑יךָ נָבִ֥יא לַגּוֹיִ֖ם נְתַתִּֽיךָ׃
Antes que te formasse en el vientre te conoscé, y antes que salisses de vulva, te sanctifiqué, Propheta á las gentes, te hizo.
Antes que te formase en el vientre te conocí, y antes que salieses de vulva te santifique; profeta a las gentes te hizo.
6 וָאֹמַ֗ר אֲהָהּ֙ אֲדֹנָ֣י יֱהֹוִ֔ה הִנֵּ֥ה לֹֽא־יָדַ֖עְתִּי דַּבֵּ֑ר כִּי־נַ֖עַר אָנֹֽכִי׃
Y dixo Ah! Ah,!! A.. Dios, he no se hablar; porque soy moço.
Y dije, «¡Ah! ¡Ah! Adonai, Dios, he, no sé hablar, porque soy mozo».
7 וַיֹּ֤אמֶר יְהֹוָה֙ אֵלַ֔י אַל־תֹּאמַ֖ר נַ֣עַר אָנֹ֑כִי כִּ֠י עַֽל־כׇּל־אֲשֶׁ֤ר אֶֽשְׁלָחֲךָ֙ תֵּלֵ֔ךְ וְאֵ֛ת כׇּל־אֲשֶׁ֥ר אֲצַוְּךָ֖ תְּדַבֵּֽר׃
Y dixo A., a mi, no digas, moço yo, por que á todo lo yo que te embiáre, andras, y a todo lo que te encommendáre, hablaras.
Y dijo Adonai a mí: «No digas, “mozo yo,” porque a todo lo yo que te embiaré, andarás, y a todo lo que te encomendaré, hablarás.
8 אַל־תִּירָ֖א מִפְּנֵיהֶ֑ם כִּֽי־אִתְּךָ֥ אֲנִ֛י לְהַצִּלֶ֖ךָ נְאֻם־יְהֹוָֽה׃
No temas, delante dellos, qué contigo yo, para escaparte, dicho de A.
No temas, delante de ellos, que contigo yo, para escaparte», dicho de Adonai.
9 וַיִּשְׁלַ֤ח יְהֹוָה֙ אֶת־יָד֔וֹ וַיַּגַּ֖ע עַל־פִּ֑י וַיֹּ֤אמֶר יְהֹוָה֙ אֵלַ֔י הִנֵּ֛ה נָתַ֥תִּי דְבָרַ֖י בְּפִֽיךָ׃
Y tendio A. a su mano, y hizo locar, sobre mi boca, y dixo A. a mi, he puze mis palabras, en la boca.
Y tendió Adonai a su mano, y hizo colocar sobre mi boca, y dijo Adonai a mi: «He, puse mis palabras en la boca.
10 רְאֵ֞ה הִפְקַדְתִּ֣יךָ ׀ הַיּ֣וֹם הַזֶּ֗ה עַל־הַגּוֹיִם֙ וְעַל־הַמַּמְלָכ֔וֹת לִנְת֥וֹשׁ וְלִנְת֖וֹץ וּלְהַאֲבִ֣יד וְלַהֲר֑וֹס לִבְנ֖וֹת וְלִנְטֽוֹעַ׃
Vete depute el dia el este, sobre las gentes, y sobre los reynos, para arrancar, y para destruir, y para deperder, y para derrocar, para fraguar y para plantar.
Vete, diputé el día el este sobre las gentes y sobre los reinos, para arrancar, y para destruir, y para desperder, y para derrocar, para fraguar, y para plantar».
11 וַיְהִ֤י דְבַר־יְהֹוָה֙ אֵלַ֣י לֵאמֹ֔ר מָה־אַתָּ֥ה רֹאֶ֖ה יִרְמְיָ֑הוּ וָאֹמַ֕ר מַקֵּ֥ל שָׁקֵ֖ד אֲנִ֥י רֹאֶֽה׃
Y fue prophecia de A., a mi deziendo, que estas viendo, Yrmeyahu,? Y dixo vara te almendra, estoy viendo.
Y fue profecía de Adonai a mí diciendo: ¿«Qué estás viendo, Yirmiyahu»? Y dije: «Vara de almendra estoy viendo».
12 וַיֹּ֧אמֶר יְהֹוָ֛ה אֵלַ֖י הֵיטַ֣בְתָּ לִרְא֑וֹת כִּֽי־שֹׁקֵ֥ד אֲנִ֛י עַל־דְּבָרִ֖י לַעֲשֹׂתֽוֹ׃
Y dixo A. a mi, bien viste, porque apressuro yo sobre mi palabra, para hazerla.
Y dijo Adonai a mí: «Bien viste, porque apresuro yo sobre mi palabra para hacerla».
13 וַיְהִ֨י דְבַר־יְהֹוָ֤ה ׀ אֵלַי֙ שֵׁנִ֣ית לֵאמֹ֔ר מָ֥ה אַתָּ֖ה רֹאֶ֑ה וָאֹמַ֗ר סִ֤יר נָפ֙וּחַ֙ אֲנִ֣י רֹאֶ֔ה וּפָנָ֖יו מִפְּנֵ֥י צָפֽוֹנָה׃
Y fue prophecia de A. a mi, segunda vez diziendo, que estas viendo, y dixe olla erviente, estoy[1] The manuscript reads que estas viendo, y dixe olla erviente, estoy que estas viendo. This is a mistaken correction on the part of the scribe — the uncorrected text is far closer to the Hebrew.  viendo, y sus fervores, de parte de Septentrion.
Y fue profecía de Adonai a mí segunda vez diciendo: ¿«Qué estás viendo»? Y dije: «Olla hirviente estoy viendo, y sus fervores de parte de septentrión».
14 וַיֹּ֥אמֶר יְהֹוָ֖ה אֵלָ֑י מִצָּפוֹן֙ תִּפָּתַ֣ח הָרָעָ֔ה עַ֥ל כׇּל־יֹשְׁבֵ֖י הָאָֽרֶץ׃
Y dixo A. a mi, de Septentrion, se empecará el mal, sobre todos moradores, de la tierra.
Y dijo Adonai a mí: «De septentrión se empezará el mal sobre todos moradores de la tierra.
כִּ֣י ׀ הִנְנִ֣י קֹרֵ֗א לְכׇֽל־מִשְׁפְּח֛וֹת מַמְלְכ֥וֹת צָפ֖וֹנָה נְאֻם־יְהֹוָ֑ה וּבָ֡אוּ וְֽנָתְנוּ֩ אִ֨ישׁ כִּסְא֜וֹ פֶּ֣תַח ׀ שַׁעֲרֵ֣י 15 יְרוּשָׁלַ֗͏ִם וְעַ֤ל כׇּל־חוֹמֹתֶ֙יהָ֙ סָבִ֔יב וְעַ֖ל כׇּל־עָרֵ֥י יְהוּדָֽה׃
Porque he yo llaman a todos linages, de reynos de Septentrion, dicho de A., y vendran, y pondran cada uno su silla, a entrada de portales de Jerusalaim, y sobre todo sus cercas, derredor, y sobre todas ciudes, de Jehuda.
Porque he yo llamo a todos linajes de reinos de septentrión» — dicho de Adonai — «y vendrán y pondrán, cada uno su silla, a entrada de portales de Yerushaláim y sobre todas sus cercas derredor y sobre todas ciudades de Yehudá.
16 וְדִבַּרְתִּ֤י מִשְׁפָּטַי֙ אוֹתָ֔ם עַ֖ל כׇּל־רָעָתָ֑ם אֲשֶׁ֣ר עֲזָב֗וּנִי וַֽיְקַטְּרוּ֙ לֵאלֹהִ֣ים אֲחֵרִ֔ים וַיִּֽשְׁתַּחֲו֖וּ לְמַעֲשֵׂ֥י יְדֵיהֶֽם׃
Y hablare mis juizos, con ellos, sobre toda, sus maldades, que me dexaren y sahumara, á diozes otros, y encomaronsé, a obras de sus mános.
Y hablaré mis juicios con ellos sobre toda sus maldades, que me dejaren, y sahumará a dioses otros, y se encomiaron a obras de sus manos.
17 וְאַתָּה֙ תֶּאְזֹ֣ר מׇתְנֶ֔יךָ וְקַמְתָּ֙ וְדִבַּרְתָּ֣ אֲלֵיהֶ֔ם אֵ֛ת כׇּל־אֲשֶׁ֥ר אָנֹכִ֖י אֲצַוֶּ֑ךָּ אַל־תֵּחַת֙ מִפְּנֵיהֶ֔ם פֶּֽן־אֲחִתְּךָ֖ לִפְנֵיהֶֽם׃
Y tu cenirás tus lomos, y télevantaras, y háblaras a ellos, a todo lo que yo te encommendáre, no te quebrante delante dellos, por que no te haga quebrantan, delante dellos.
Y tú, ceñirás tus lomos, y te levantarás, y les hablarás a ellos, a todo lo que yo te encomendaré; no te quebrante delante de ellos, porque no te haga quebrantan delante de ellos.
18 וַאֲנִ֞י הִנֵּ֧ה נְתַתִּ֣יךָ הַיּ֗וֹם לְעִ֨יר מִבְצָ֜ר וּלְעַמּ֥וּד בַּרְזֶ֛ל וּלְחֹמ֥וֹת נְחֹ֖שֶׁת עַל־כׇּל־הָאָ֑רֶץ לְמַלְכֵ֤י יְהוּדָה֙ לְשָׂרֶ֔יהָ לְכֹהֲנֶ֖יהָ וּלְעַ֥ם הָאָֽרֶץ׃
Y yo he te di oy por ciudad encastilladura, y por coluna de hierro, y por murallas de bronze, sobre todo la tierra, a reyes de Jehuda, á sus Señores, a sus Sacerdotes, y a puebla de la tierra.
Y yo, he, te di hoy por ciudad encastillada, y por columna de hierro, y por murallas de bronce, sobre toda la tierra, a reyes de Yehudá, a sus señores, a sus sacerdotes, y a puebla de la tierra.
19 וְנִלְחֲמ֥וּ אֵלֶ֖יךָ וְלֹא־י֣וּכְלוּ לָ֑ךְ כִּי־אִתְּךָ֥ אֲנִ֛י נְאֻם־יְהֹוָ֖ה לְהַצִּילֶֽךָ׃
Y guerrearan contigo, mas[2] The manuscript has contigo mas, y no tevencéran — with y an insertion and an erased comma after contigo. This is another mistaken correction on the part of the scribe, who seems to have been unfamiliar with the archaic Spanish conjunction mas (meaning “but”) and misinterpreted it as the more common modern Spanish word más (meaning “more.”) These translations were written in Old Spanish, not Judezmo — a language that did not yet exist at the time of these translations’ composition. In Judezmo, mas became the normative word for “but,” with the normative Spanish pero being a rare dialectal term. ¡Así es la vida!  no tevencéran, por que contigo yo, dicho de A., para escaparte.
Y guerrearán contigo, mas no te vencerán, porque contigo yo» — dicho de Adonai — «para escaparte».
2 1 וַיְהִ֥י דְבַר־יְהֹוָ֖ה אֵלַ֥י לֵאמֹֽר׃
Y fue prophecia de A. a mi, por dezir.
Y fue profecía de Adonai a mí, por decir:
2 הָלֹ֡ךְ וְֽקָרָ֩אתָ֩ בְאׇזְנֵ֨י יְרוּשָׁלַ֜͏ִם לֵאמֹ֗ר כֹּ֚ה אָמַ֣ר יְהֹוָ֔ה זָכַ֤רְתִּי לָךְ֙ חֶ֣סֶד נְעוּרַ֔יִךְ אַהֲבַ֖ת כְּלוּלֹתָ֑יִךְ לֶכְתֵּ֤ךְ אַֽחֲרַי֙ בַּמִּדְבָּ֔ר בְּאֶ֖רֶץ לֹ֥א זְרוּעָֽה׃
Anda y aprogonaras en orejas, de Jerusalaim por dezir, assi, dixo A., recorde á ti merced, de tus mocedades, amor, de tus desposorios, en tu andar empues me, en el dezierto, en tierra, no sembrada.
«Anda y pregonarás en orejas de Yerushaláim por decir: “Así” — dijo Adonai — “recordé a ti, merced de tus mocedades, amor de tus desposorios, en tu andar después de mí en el desierto, en tierra no sembrada.”
3 קֹ֤דֶשׁ יִשְׂרָאֵל֙ לַיהֹוָ֔ה רֵאשִׁ֖ית תְּבוּאָתֹ֑ה כׇּל־אֹכְלָ֣יו יֶאְשָׁ֔מוּ רָעָ֛ה תָּבֹ֥א אֲלֵיהֶ֖ם נְאֻם־יְהֹוָֽה׃
Santidad Ysrael, a A., primicia, de su renuevo, todos sus consumientes, seran culpados, mal viendra á ellos, dicho de A.
«Santidad Israel a Adonai, primicia de su renuevo; todos sus consumientes serán culpados, mal vendrá a ellos» — dicho de Adonai.
הפתרת שבת שמעו (ירמיהו ב:ד-כח, ירמיהו ד:א-ב)
Haftarát Shabbat Shim’u (Yirmiyahu 2:4-28, Yirmiyahu 4:1-2)
2 4 שִׁמְע֥וּ דְבַר־יְהֹוָ֖ה בֵּ֣ית יַעֲקֹ֑ב וְכׇֽל־מִשְׁפְּח֖וֹת בֵּ֥ית יִשְׂרָאֵֽל׃
Oid palabra de A. casa de Yahacob, y todos linages, de casa de Israel.
Oíd palabra de Adonai, casa de Yaacob, y todos linajes de casa de Israel.
5 כֹּ֣ה ׀ אָמַ֣ר יְהֹוָ֗ה מַה־מָּצְא֨וּ אֲבוֹתֵיכֶ֥ם בִּי֙ עָ֔וֶל כִּ֥י רָחֲק֖וּ מֵעָלָ֑י וַיֵּ֥לְכ֛וּ אַחֲרֵ֥י הַהֶ֖בֶל וַיֶּהְבָּֽלוּ׃
Assi, dixo A., que hallaron vuestros padres en mi, de iniquidad, por que se alexáron, de cerca mi, y anduvieron, tras de la vanidad, y desvancieronsé.
Así dijo Adonai: «¿Qué hallaron vuestros padres en mí? De iniquidad, porque se alejaron de cerca mí, y anduvieron tras de la vanidad, y se desvanecieron.
6 וְלֹ֣א אָֽמְר֔וּ אַיֵּ֣ה יְהֹוָ֔ה הַמַּעֲלֶ֥ה אֹתָ֖נוּ מֵאֶ֣רֶץ מִצְרָ֑יִם הַמּוֹלִ֨יךְ אֹתָ֜נוּ בַּמִּדְבָּ֗ר בְּאֶ֨רֶץ עֲרָבָ֤ה וְשׁוּחָה֙ בְּאֶ֙רֶץ֙ צִיָּ֣ה וְצַלְמָ֔וֶת בְּאֶ֗רֶץ לֹא־עָ֤בַר בָּהּ֙ אִ֔ישׁ וְלֹא־יָשַׁ֥ב אָדָ֖ם שָֽׁם׃
Y no dixieron adonde esta A., el que nos hizo subir de tierra de Egypto. el que nos llevó, en el dizierto, por tierri dizierta y desolada, por tierra sequiosa, y sombra de muerte, por tierra queno passo, en ella varon, y no moró hombre alli.
Y no dijeron, “¿A dónde está Adonai?, el que nos hizo subir de tierra de Egipto, el que nos llevó en el desierto, por tierra desierta y desolada, por tierra sequiosa y sombra de muerte, por tierra que no pasó en ella varón, y no moró hombre allí”.
7 וָאָבִ֤יא אֶתְכֶם֙ אֶל־אֶ֣רֶץ הַכַּרְמֶ֔ל לֶאֱכֹ֥ל פִּרְיָ֖הּ וְטוּבָ֑הּ וַתָּבֹ֙אוּ֙ וַתְּטַמְּא֣וּ אֶת־אַרְצִ֔י וְנַחֲלָתִ֥י שַׂמְתֶּ֖ם לְתוֹעֵבָֽה׃
Y truxe a voz á tierra del Carmel, para comer su fruto, y su bondad, y venistes y immundastes, a mi tierra, y a mi heredad, pusistes por abominacion.
Y traje a vos a tierra del Carmel, para comer su fruto y su bondad, y vinisteis e inmundasteis a mi tierra y a mi heredad; ¡pusisteis por abominación!
8 הַכֹּהֲנִ֗ים לֹ֤א אָֽמְרוּ֙ אַיֵּ֣ה יְהֹוָ֔ה וְתֹפְשֵׂ֤י הַתּוֹרָה֙ לֹ֣א יְדָע֔וּנִי וְהָרֹעִ֖ים פָּ֣שְׁעוּ בִ֑י וְהַנְּבִאִים֙ נִבְּא֣וּ בַבַּ֔עַל וְאַחֲרֵ֥י לֹֽא־יוֹעִ֖לוּ הָלָֽכוּ׃
Los sacerdotes no dixeron adonde está A. y professores de la Ley, no mi conocieron, y los pastores, rebellaron contra mi, y los prophetas, prophetizaron en el Baal, y tras de los que no le approvechan, anduvieron.
Los sacerdotes no dijeron, “¿A dónde está Adonai?” y profesores de la ley no me conocieron, y los pastores rebelaron contra mí, y los profetas profetizaron en el Baal, y tras de los que no le aprovechan anduvieron.
9 לָכֵ֗ן עֹ֛ד אָרִ֥יב אִתְּכֶ֖ם נְאֻם־יְהֹוָ֑ה וְאֶת־בְּנֵ֥י בְנֵיכֶ֖ם אָרִֽיב׃
Por tanto aun barajaré con voz, dicho de A., y con hijos de vuestros hijos, barajare.
Por tanto aún barajaré con vos» — dicho de Adonai — «y con hijos de vuestros hijos, barajaré.
10 כִּ֣י עִבְר֞וּ אִיֵּ֤י כִתִּיִּים֙ וּרְא֔וּ וְקֵדָ֛ר שִׁלְח֥וּ וְהִֽתְבּוֹנְנ֖וּ מְאֹ֑ד וּרְא֕וּ הֵ֥ן הָיְתָ֖ה כָּזֹֽאת׃
Porque passad a Islas, de los Romanos y ved, y Kedar embiad, y considerad mucho, y ved, si fue tal como esto.
Porque pasad a islas de los romanos y ved, y Kedar enviad y considerad mucho, y ved si fue tal como esto.
11 הַהֵימִ֥יר גּוֹי֙ אֱלֹהִ֔ים וְהֵ֖מָּה לֹ֣א אֱלֹהִ֑ים וְעַמִּ֛י הֵמִ֥יר כְּבוֹד֖וֹ בְּל֥וֹא יוֹעִֽיל׃
Si troca gente Dios y ellos, no son Dios, y mi pueblo trocó su hónra, por lo que nolé aprovécha.
Si trueca gente Dios y ellos no son Dios, y mi pueblo trocó su honra, por lo que no le aprovecha.
12 שֹׁ֥מּוּ שָׁמַ֖יִם עַל־זֹ֑את וְשַׂעֲר֛וּ חׇרְב֥וּ מְאֹ֖ד נְאֻם־יְהֹוָֽה׃
Dessoladvos Cielos, sobre ésto, y tempestead desertadvos mucho, dicho de A.
Desolad-vos cielos sobre esto, y tempestead desertad-vos mucho» — dicho de Adonai.
13 כִּֽי־שְׁתַּ֥יִם רָע֖וֹת עָשָׂ֣ה עַמִּ֑י אֹתִ֨י עָזְב֜וּ מְק֣וֹר ׀ מַ֣יִם חַיִּ֗ים לַחְצֹ֤ב לָהֶם֙ בֹּאר֔וֹת בֹּארֹת֙ נִשְׁבָּרִ֔ים אֲשֶׁ֥ר לֹֽא־יָכִ֖לוּ הַמָּֽיִם׃
Que dos máles hizo mi pueblo, a mi dexaron manaderó de aguas, manantes, para tajar para ellos,cisternas, cisternas, quebrádas, que no puede sostener, las aguas.
«Que dos males hizo mi pueblo: a mí dejaron — manadero de aguas manantiales — para tajar para ellos cisternas, cisternas, quebradas que no pueden sostener las aguas.
14 הַעֶ֙בֶד֙ יִשְׂרָאֵ֔ל אִם־יְלִ֥יד בַּ֖יִת ה֑וּא מַדּ֖וּעַ הָיָ֥ה לָבַֽז׃
Si siervo Ysrael? si nacido de casa el? por que, fue por prea.
Si siervo Israel, si nacido de casa él, ¿por qué fue por prea?
15 עָלָיו֙ יִשְׁאֲג֣וּ כְפִרִ֔ים נָתְנ֖וּ קוֹלָ֑ם וַיָּשִׁ֤יתוּ אַרְצוֹ֙ לְשַׁמָּ֔ה עָרָ֥יו נצתה נִצְּת֖וּ מִבְּלִ֥י יֹשֵֽׁב׃
Sobre el bramaran caudillos, dieron su voz, y pusieron su tierra, por dissolacion, sus ciudades fueron dissertadas, sin morador.
Sobre él bramarán caudillos, dieron su voz; y pusieron su tierra por desolación, sus ciudades fueron desertadas, sin morador.
16 גַּם־בְּנֵי־נֹ֖ף ותחפנס וְתַחְפַּנְחֵ֑ס יִרְע֖וּךְ קׇדְקֹֽד׃
Tambien hijo de נף y תחפנחס, te quebrantaran, mullera.
Tambien hijos de Nof y Tajpanjés te quebrantarán mollera.
17 הֲלוֹא־זֹ֖את תַּעֲשֶׂה־לָּ֑ךְ עׇזְבֵךְ֙ אֶת־יְהֹוָ֣ה אֱלֹהַ֔יִךְ בְּעֵ֖ת מוֹלִכֵ֥ךְ בַּדָּֽרֶךְ׃
Decierto esto haze á ti tu dexara, a A. tu Dios,en hora que te hizo andar, por la carréra.
De cierto esto hace a ti: tu dejará a Adonai tu Dios, en hora que te hizo andar por la carrera.
18 וְעַתָּ֗ה מַה־לָּךְ֙ לְדֶ֣רֶךְ מִצְרַ֔יִם לִשְׁתּ֖וֹת מֵ֣י שִׁח֑וֹר וּמַה־לָּךְ֙ לְדֶ֣רֶךְ אַשּׁ֔וּר לִשְׁתּ֖וֹת מֵ֥י נָהָֽר׃
Y á hora que a ti por carrera de Egypto, para bever aguas del Nilo, y que a ti, por carrera de אשור, para bever, aguas del rio.
Y ahora, ¿qué a ti por carrera de Egipto, para beber aguas del Nilo?, y ¿qué a ti por carrera de Ashúr, para beber aguas del rio?
19 תְּיַסְּרֵ֣ךְ רָעָתֵ֗ךְ וּמְשֻׁבוֹתַ֙יִךְ֙ תּֽוֹכִחֻ֔ךְ וּדְעִ֤י וּרְאִי֙ כִּֽי־רַ֣ע וָמָ֔ר עׇזְבֵ֖ךְ אֶת־יְהֹוָ֣ה אֱלֹהָ֑יִךְ וְלֹ֤א פַחְדָּתִי֙ אֵלַ֔יִךְ נְאֻם־אֲדֹנָ֥י יֱהֹוִ֖ה צְבָאֽוֹת׃
Tu misma maldad te castigará y tus porfias, te reprehenderan y conóce y ve, que málo y amárgo, tu dexar, a A. tu Dios, y no mi temor, a ti, dicho de A. Dios, de Sebaoth.
Tu misma maldad te castigará, y tus porfías te reprehenderán, y conoce y ve que malo y amargo tu dejar a Adonai tu Dios, y no mi temor a ti» — dicho de Adonai Dios de Sebaoth.
20 כִּ֣י מֵעוֹלָ֞ם שָׁבַ֣רְתִּי עֻלֵּ֗ךְ נִתַּ֙קְתִּי֙ מוֹסְרוֹתַ֔יִךְ וַתֹּאמְרִ֖י לֹ֣א אעבוד אֶעֱב֑וֹר כִּ֣י עַֽל־כׇּל־גִּבְעָ֞ה גְּבֹהָ֗ה וְתַ֙חַת֙ כׇּל־עֵ֣ץ רַעֲנָ֔ן אַ֖תְּ צֹעָ֥ה זֹנָֽה׃
Que de siempre quebre tu yúgo arranqué, tus atáderos y dixiste, no passaré, mas sobre todo, collado alto, y debaxo de todo, arbol reverdecido, tu esmovida, erráda.
«Que de siempre quebré tu yugo, arranqué tus ataderos, y dijiste “no pasaré”, mas sobre todo collado alto, y debajo de todo árbol reverdecido, tú conmovida, errada.
21 וְאָֽנֹכִי֙ נְטַעְתִּ֣יךְ שׂוֹרֵ֔ק כֻּלֹּ֖ה זֶ֣רַע אֱמֶ֑ת וְאֵיךְ֙ נֶהְפַּ֣כְתְּ לִ֔י סוּרֵ֖י הַגֶּ֥פֶן נׇכְרִיָּֽה׃
Y, yo lo planté como sarmiento, bueno todo el, simiente de verdad, y como fuiste, buelta a mi, sarmientos, de la vid estraña.
Y yo, lo planté como sarmiento bueno, todo él simiente de verdad, y ¿cómo fuiste vuelta a mí sarmientos de la vid extraña?
22 כִּ֤י אִם־תְּכַבְּסִי֙ בַּנֶּ֔תֶר וְתַרְבִּי־לָ֖ךְ בֹּרִ֑ית נִכְתָּ֤ם עֲוֺנֵךְ֙ לְפָנַ֔י נְאֻ֖ם אֲדֹנָ֥י יֱהֹוִֽה׃
Ya un que te láve con el nitro, y multipliques a ti, xabon, es señalado tu debito, delante me, dicho de A. Dios.
Ya un que te lave con el nitro, y multipliques a ti jabón, es señalado tu débito delante de mí» — dicho de Adonai Dios.
23 אֵ֣יךְ תֹּאמְרִ֞י לֹ֣א נִטְמֵ֗אתִי אַחֲרֵ֤י הַבְּעָלִים֙ לֹ֣א הָלַ֔כְתִּי רְאִ֤י דַרְכֵּךְ֙ בַּגַּ֔יְא דְּעִ֖י מֶ֣ה עָשִׂ֑ית בִּכְרָ֥ה קַלָּ֖ה מְשָׂרֶ֥כֶת דְּרָכֶֽיהָ׃
Como dizes no soy immúnda, atrás los idolos, no andúve, ve tu carrera, en el válle, conósce, lo que hiziste, dromedária lichera, arrodéan sus carreras.
¿Cómo dices “no soy inmunda, atrás los ídolos no anduve”? Ve tu carrera en el valle; ¡conoce lo que hiciste! Dromedaria ligera alrededor de sus carreras.
24 פֶּ֣רֶה ׀ לִמֻּ֣ד מִדְבָּ֗ר בְּאַוַּ֤ת נפשו נַפְשָׁהּ֙ שָׁאֲפָ֣ה ר֔וּחַ תַּאֲנָתָ֖הּ מִ֣י יְשִׁיבֶ֑נָּה כׇּל־מְבַקְשֶׁ֙יהָ֙ לֹ֣א יִיעָ֔פוּ בְּחׇדְשָׁ֖הּ יִמְצָאֽוּנְהָ׃
Como zebro[3] The Hebrew word here, generally tanslated as “wild ass” or “onager,” is translated in the Spanish as “zebra.” This is not a mistake — originally the word “zebra” (in Old Portuguese ezevro, from the Latin equiferus) referred to an extinct species of wild ass from the Iberian peninsula. The Portuguese were some of the first Europeans to explore sub-Saharan Africa, and they used their own term for a wild equine to refer to the striped ones they saw.  accostambrado de dezierto, con desseo de su álma, sorvió viento, de su ocasión, quien la hará tornor, todos sus buscántes, no se enflaqueceran, en su mes, le hallarán.
Como cebro acostumbrado de desierto, con deseo de su alma sorbió viento. ¿De su ocasión, quién la hará tornar?; todos sus buscadores no se enflaquecerán, en su mes le hallarán.
25 מִנְעִ֤י רַגְלֵךְ֙ מִיָּחֵ֔ף וגורנך וּגְרוֹנֵ֖ךְ מִצִּמְאָ֑ה וַתֹּאמְרִ֣י נוֹאָ֔שׁ ל֕וֹא כִּֽי־אָהַ֥בְתִּי זָרִ֖ים וְאַחֲרֵיהֶ֥ם אֵלֵֽךְ׃
Quéda tu pie, de andar descálso, y tu garganta, de sed, y dixiste, fue desafuisido, no que amé, estrañas, y tras de ellos, andúve.
Queda tu pie de andar descalzo, y tu garganta de sed, y dijiste fue desahuciado, no, que amé extrañas y tras de ellos anduve.
26 כְּבֹ֤שֶׁת גַּנָּב֙ כִּ֣י יִמָּצֵ֔א כֵּ֥ן הֹבִ֖ישׁוּ בֵּ֣ית יִשְׂרָאֵ֑ל הֵ֤מָּה מַלְכֵיהֶם֙ שָׂרֵיהֶ֔ם וְכֹהֲנֵיהֶ֖ם וּנְבִיאֵיהֶֽם׃
Como se averguensa, ladron, quando es halládo, assi, se adeavergonsar, casa de Israel, ellos sus Reyes, sus Señores, y sus Sacerdotes, y sus Prophetas.
Como se avergüenza ladron cuando es hallado, así sea de avergonzar casa de Israel — ellos sus reyes, sus señores, y sus sacerdotes, y sus profetas.
27 אֹמְרִ֨ים לָעֵ֜ץ אָ֣בִי אַ֗תָּה וְלָאֶ֙בֶן֙ אַ֣תְּ ילדתני יְלִדְתָּ֔נוּ כִּֽי־פָנ֥וּ אֵלַ֛י עֹ֖רֶף וְלֹ֣א פָנִ֑ים וּבְעֵ֤ת רָעָתָם֙ יֹֽאמְר֔וּ ק֖וּמָה וְהוֹשִׁיעֵֽנוּ׃
Dizientes al léno mi padre tu y a la piédra, tu nosengendráste, que bolvieron a mi cerviz, y fázes, y en hora de su mal, dizien levantaté, y salvanos,.
Dicientes al leño: “Mi padre tú”, y a la piedra: “Tú nos engendraste”, que volvieron a mi cerviz y faces, y en hora de su mal, dicen: ¡”Levántate y sálvanos”!
28 וְאַיֵּ֤ה אֱלֹהֶ֙יךָ֙ אֲשֶׁ֣ר עָשִׂ֣יתָ לָּ֔ךְ יָק֕וּמוּ אִם־יוֹשִׁיע֖וּךָ בְּעֵ֣ת רָעָתֶ֑ךָ כִּ֚י מִסְפַּ֣ר עָרֶ֔יךָ הָי֥וּ אֱלֹהֶ֖יךָ יְהוּדָֽה׃
Y adonde esta tus Dioses, que hiziste a ti, levantensé si te salvarán, en hora de te mal, por que numero de, tus ciudades fueron, tus Dioses, O Yehuda.
Y ¿a dónde están tus dioses, que hiciste a ti? ¡Levántense si te salvarán en hora de te mal! Porque número de tus ciudades fueron tus dioses, o Yehudá».
4 1 אִם־תָּשׁ֨וּב יִשְׂרָאֵ֧ל ׀ נְאֻם־יְהֹוָ֛ה אֵלַ֖י תָּשׁ֑וּב וְאִם־תָּסִ֧יר שִׁקּוּצֶ֛יךָ מִפָּנַ֖י וְלֹ֥א תָנֽוּד׃
Si te tornare Ysrael, dicho de A., ami, te reposaras, y si tirares tus abominaciones de delante mi, y no te esmoveras.
«Si te tornare Israel» — dicho de Adonai — «a mí te reposarás; y si tirares tus abominaciones de delante de mí, y no te conmoverás.
2 וְנִשְׁבַּ֙עְתָּ֙ חַי־יְהֹוָ֔ה בֶּאֱמֶ֖ת בְּמִשְׁפָּ֣ט וּבִצְדָקָ֑ה וְהִתְבָּ֥רְכוּ ב֛וֹ גּוֹיִ֖ם וּב֥וֹ יִתְהַלָּֽלוּ׃
Y jurares viva A., con juixio, y con justedad, y seran benditas en el gentes, y en el se alabaran.
Y jurares “Viva Adonai”! con juicio y con justedad, y serán benditas en él gentes y en él se alabarán».

 

Notes

Notes
1The manuscript reads que estas viendo, y dixe olla erviente, estoy que estas viendo. This is a mistaken correction on the part of the scribe — the uncorrected text is far closer to the Hebrew.
2The manuscript has contigo mas, y no tevencéran — with y an insertion and an erased comma after contigo. This is another mistaken correction on the part of the scribe, who seems to have been unfamiliar with the archaic Spanish conjunction mas (meaning “but”) and misinterpreted it as the more common modern Spanish word más (meaning “more.”) These translations were written in Old Spanish, not Judezmo — a language that did not yet exist at the time of these translations’ composition. In Judezmo, mas became the normative word for “but,” with the normative Spanish pero being a rare dialectal term. ¡Así es la vida!
3The Hebrew word here, generally tanslated as “wild ass” or “onager,” is translated in the Spanish as “zebra.” This is not a mistake — originally the word “zebra” (in Old Portuguese ezevro, from the Latin equiferus) referred to an extinct species of wild ass from the Iberian peninsula. The Portuguese were some of the first Europeans to explore sub-Saharan Africa, and they used their own term for a wild equine to refer to the striped ones they saw.

 

 

Comments, Corrections, and Queries